Diyabet nasıl geçer, önlemenin yolları neler?

Charity Diabetes UK'nin (The British Diabetic Association- Britanya Diyabet Derneği- kısaca Diabetes UK olarak bilinir) tahminine göre İngiltere'de şu anda 5,6 milyon kişi diyabet hastası. Bilinen iki ana diyabet türü var. Daha az yaygın ve önlenemeyen tip 1 ve ağırlıklı olarak kilo alımı ve hareketsiz bir yaşam tarzıyla bağlantılı olan tip 2 diyabet türü. Ancak etnik köken ve ailede diyabet geçmişi olması gibi başka risk faktörleri de var. 

Washington Üniversitesi Sağlık Ölçüm ve Değerlendirme Enstitüsü'nün yaptığı araştırmanın bulgularına göre ise, dünya çapında diyabet hastalarının sayısı 2050 yılına kadar iki katından fazla artarak 1,3 milyarı aşabilir. TÜİK'in 2023 yılının ölüm istatistikleri raporuna göre ise Türkiye'de beslenme, endokrin ve metabolizmayla ilgili hastalık sebebi ile ölüm sıralamasında diyabet birinci sırada yer aldı. 

İngiltere'de diyabetlilerin yüzde 90'ı tip 2'dir. Kan şekeriniz anormal derecede yüksekse ancak diyabet aralığında değilse, prediyabetik olarak teşhis edilebilirsiniz. Bu, diyabet geliştirme riskinizin yüksek olduğu anlamına gelir. İyi haber şu ki, tip 2 diyabet vakalarının yaklaşık yüzde 80'i önlenebilir.

DİYABET NEDİR? 

Diyabet, pankreasın yeterli insülin üretmediği veya ürettiği insülinin vücut tarafından etkili bir şekilde kullanılmadığı kronik bir metabolik hastalıktır. İnsülin, kan şekeri (glikoz) seviyelerini düzenlemek için gerekli bir hormondur. Yüksek kan şekeri seviyeleri uzun vadede kalp hastalığı, felç, böbrek yetmezliği, körlük ve sinir hasarı gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. 

DİYABET TÜRLERİ 

Tip 1 Diyabet: Otoimmün bir hastalık olan Tip 1 diyabette, bağışıklık sistemi pankreasdaki insülin üreten hücreleri (beta hücreleri) yok eder. Bu, vücudun insülin üretememesine neden olur. Tip 1 diyabet genellikle çocukluk veya ergenlik döneminde ortaya çıkar ve insülin enjeksiyonları ile ömür boyu tedavi gerektirir. 

Tip 2 Diyabet: Tip 2 diyabette, vücut insüline direnç gösterir veya yeterli insülin üretmez. Bu, kan şekeri seviyelerinin yükselmesine neden olur. Tip 2 diyabet genellikle yetişkinlerde, özellikle de 40 yaş ve üzeri kişilerde ortaya çıkar. Kilo verme, sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve diyabet ilaçları ile yönetilebilir. 

DİYABET RİSK FAKTÖRLERİ 

• Ailede diyabet geçmişi 
• Fazla kilo veya obezite 
• Hareketsiz bir yaşam tarzı 
• 40 yaş ve üzeri olmak 
• Etnik köken (Siyah, Asyalı veya Latin kökenli olmak riski artırır) 
• Yüksek tansiyon 
• Yüksek kolesterol 
• Gebelik diyabetli kadınlar 

Abdullah S. Al-Goblan, Mohammed A Al-Alfi, ve Muhammad Z. Khan, Diabetes Metab Syndr Obes'te (Diyabet Metabolik Sendrom Obezite) yayınlanan son araştırmasında, kilo alımı ve vücut kütlesinin tip 1 ve tip 2 diyabetin oluşumunda ve artan insidansında merkezi bir rol oynadığını ortaya koydu.

DİYABET BELİRTİLERİ 

• Aşırı susama 
• Sık idrara çıkma 
• Yorgunluk 
• Açıklanamayan kilo kaybı 
• Bulanık görme 
• Yavaş iyileşen yaralar 
• Karıncalanma veya uyuşma (ellerde ve ayaklarda) 

DİYABET NASIL ÖNLENİR? 

Sağlıklı bir kiloda kalın veya kilo verin. Fazla kiloluysanız veya geniş bir beliniz varsa, kilonuzu ve bel ölçünüzü azaltarak diyabet riskinizi önemli ölçüde azaltabilirsiniz. Kaybedilen her kilogram diyabet riskinde yüzde 16'lık bir azalma ile ilişkilidir. 

Düzenli egzersiz yapın. Haftada en az 150 dakika orta tempolu egzersiz veya 75 dakika yüksek tempolu egzersiz yapmayı hedefleyin. Egzersiz yapmak, kan şekeri seviyenizi kontrol etmeye, kilonuzu korumaya ve kalp hastalığı riskinizi azaltmaya yardımcı olabilir. 

Sağlıklı beslenin. Bol miktarda meyve, sebze ve tam tahıllar içeren bir diyetle beslenin. Doymuş yağ, trans yağ ve kolesterolü düşük tutun. Şekerli içeceklerden kaçının. 

Sigarayı bırakın. Sigara içmek diyabet riskinizi artırır. Sigarayı bırakmak, riskinizi önemli ölçüde azaltabilir. 

Diyabet taraması yaptırın. 40 yaş ve üzeriyseniz veya diyabet risk faktörleriniz varsa, düzenli olarak diyabet taraması yaptırın. 

Bu yazı tıbbi tavsiye değildir. Tip 2 diyabet riski ve teşhisiniz varsa doktorunuzla görüşmelisiniz.