Satı Kadın kimdir, nereli? İlk kadın muhtar ve milletvekili Satı Kadın'ın hayatı

Ankara Kazan doğumlu olan Satı Kadın, resmi adıyla Hatı Çırpan, 1935 yılında TBMM kürsüsünden yemin eden ilk kadın milletvekili olarak tarih kitaplarında yerini aldı. Satı Kadın'ın hikayesi elbette resmi tarih kayıtlarında yer aldığı kadar resmi değildi. Onun mücadele ruhu, vatan aşkı ve yaptıkları birçok kadına örnek oldu. Satı Kadın, kadınların seçme ve seçilme hakkı gündeme her geldiğinde anılır. Satık Kadın kimdir, Hatı Çırpan ismini alan Satı Kadın nereli? Satı Kadın'ın hayatı ve biyograsi Milli Mücadele ile ilgili konularda sık sık araştırılır. 

SATI KADIN (HATI ÇIRPAN) KİMDİR?

Gerçek adı aslında Hatice olan fakat halk arasında Satı Kadın olarak tanınan, Hatı Çırpan, 1890 yılında Ankara'nın Kazan köyünde doğmuştur. Evli ve altı çocuğu olan Satı Kadın çiftçilik yapan bir Türk kadınıdır. Satı Kadının babası Kara Mehmet Bey, annesi Emine Hanım’dır. Balkan Savaşı gazilerinden olan İbrahim Çırpanoğlu ile evlenmiştir.

Kazan köyü muhtarlığı yapan Hatı Çırpan, (Satı Kadın) Cumhuriyet kurulduktan sonra ilk kadın muhtar olarak tarihe geçti. Ve aynı zamanda 1935 seçimlerinde meclise giren ilk Türk kadın Milletvekili oldu. Satı Kadın'ın mücadeleci ruhu köyün zorbalarından olan Kara Yusuf'a karşı verdiği savaşla başlar. Bu mücadeleyi Kara Yusuf'a karşı kazanınca ona Satı Ağa derler köy yerinde. İstiklal Savaşında orduya malzeme götürür, binbir zorlukla ordu için çalışır. Ve Harf İnkılabı’ndan sonra da açılan Millet Mektepleri’nde okuma-yazma öğrenerek kendisini geliştirmeyi sürdürür. 

Türkiye'de kadınlara muhtar seçme ve seçilme hakkının tanındığı 1933 yılında babasının muhtarlık görevini devralır ve  köyünün sorunlarını çözmek için çabalar. Hatta Satı Kadın o kadar cesurdur ki ata binip silah kuşanıp köyün inzibatına bile yardım eder. 

SATI KADIN ATATÜRK İLE NASIL TANIŞIR?

Kazan köyü muhtarlığı yaptığı dönemde Satı Kadın, Atatürk’ün Kızılcahamam’a doğru gittiğini öğrenir ve önce köyü temizletir ardından da köylüyü toplayarak Kazan’a yakın Bitik Nahiyesi ’ne gider. Atatürk'ü karşılar ve o gelince elini öper. Atatürk'le karşılaştığı bu anlarda Satı Kadın köylülerin yaptığı ayranı kendisine ikram etmeyi ihmal etmez. Atatürk Satı Kadın'ın köyün muhtarı olduğunu öğrenince bu durumdan memnun olup olmadığını sorar. Satı Kadın memnuniyetini dile getirir.

Konuşmasıyla dikkat çeken Satı Kadın, 8 Şubat 1935 seçimlerinde 1273 oy alarak V. dönem Ankara milletvekili olarak TBMM’ye girmiştir.

 
Hatı Çırpan'ın seçimde aldığı oy oranının dağılımı şöyledir:

• Merkez Kazası’ndan: 332,
• Ayaş’dan:77,
• Beypazarı’ndan:74,
• Nallıhan’dan: 48,
• Çubuk’tan: 68,
• Kızılcahamam’dan: 139,
• Haymana’dan:80,
• Keskin’den: 144,
• Polatlı’dan: 41,
• Bala’dan: 73,
• Kalecik’ten: 99,
• Ş.Koçhisar’dan: 98 oy almıştır.

Ankara’da milletvekilliği yaptığı süre boyunca, etraftan “Satı’nın burnu büyüdü” demesinler diye köy evinde yaşamaya devam etmiş ve köylüsünün sorunları ile her zaman ilgili olmuştur. Köyünden gelenleri bu evde ağırlamıştır.

ATATÜRK SATI İSMİNİ HATI OLARAK DEĞİŞTİRİYOR

Atatürk, Satı Kadın’ın adını Orta Asya Türkleri arasında ün yapan “Hatı” ismindeki bir kadından esinlenerek değiştirmiştir ve Hatı Çırpan olarak kayıtlara geçmişti.

Satı Kadın Yedigün Dergisi muhabirine bu konuda verdiği açıklamada şöyle demektedir:

-“Gönlünüz ne manasına gelirse koyun…Eski Türk adı imiş, eski adım Satı idi emme, Atam öyle diledi işte!…”

Satı Kadın, milletvekilliği görevi bittikten sonra köyüne döner ve huzur içinde köyünde yaşar. Tarihler 19 Mart 1956'yı gösterdiğinde vefat etmiştir. Kazan’da anıt mezarı bulunur ve evi restore edilerek müze haline getirilmiştir.

SATI KADIN MÜZESİ NEREDE? 

Satı Kadın'ın köyünde yani Kazan'da bulunan Satı Kadın Müzesi geçmişten geleceğe bir köprü vazifesi görmektedir. Satı Kadın'ın torunları onun yadigarına sahip çıkmakta ve bugün onunla ilgili zaman zaman demeçler vermektedirler. 

Kahramankazan Belediyesi tarafından müzeye dönüştürülen Satı Kadın'ın evi ziyaretçiler tarafından yoğun ilgi görüyor. Müze evde Satı Kadın’ın kullandığı eşyalar, kıyafetleri ve döneme ilişkin eşyalar sergilenirken, onun hayat hikayesi hakkında da ilgiler veriliyor. Ziyaretçiler ayrıca Satı Kadın’ın evinin bahçesindeki anıt mezarını da ziyaret ediyor.