Temel Reis bizi aldattı mı? Ispanağın faydaları çok farklı çıktı
Çocukluğumuzda izlemeyi en çok sevdiğimiz çizgi film karakteri Temel Reis ıspanağı süper yiyecek olarak tanıtarak birçoğumuzun bu besini sevmesini sağladı. Fakat, yapılan son bilimsel çalışmalar ıspanağın aslında demir sanıldığı gibi demir deposu olmadığını gösterdi.
Çocukluğumuzun vazgeçilmezlerinden biri olan Temel Reis çizgi filmi büyüdüğümüz yıllara damga vurdu. Her zayıf düştüğünde bir kutu ıspanak yiyerek anında güç kazanan Temel Reis, bizlere bu besleyici sebzenin sağlığımız üzerindeki olumlu etkilerini eğlenceli bir dille anlatıyordu. Temel Reis ıspanağın adeta bir süper yiyecek olarak algılanmasına yol açtı ve birçok çocuk için sebzenin cazibesini artırdı. Ispanağın demir deposu olduğunu dinledik yıllarca ama son dönemlerde ıspanağın aslında demir açısından zengin olmadığı ortaya çıktı.
Ispanak, demir açısından zengin olduğu iddiasıyla tanınan bir sebze olarak, aslında yanlış bir algıdan kaynaklanıyor. Bitkilerin Profesörü Aysun Bay, bu yanlış inancın 1930’larda yapılan bir bilimsel hata üzerine kurulu olduğunu belirtiyor. "Temel Reis" (Popeye) karakterinin etkisiyle bu yanlış bilgi hızla yayıldı. Ancak ıspanak, içerdiği A, C ve K vitaminleri ile mineraller açısından sağlıklı bir diyetin önemli bir parçası olmaya devam ediyor.
ISPANAK NEREDE YETİŞİYOR?
Ispanağın Türkiye'deki üretim ağı oldukça geniş. Serin iklimleri seven bu besleyici sebze, Marmara, Ege, İç Anadolu, Karadeniz ve Akdeniz bölgeleri gibi birçok şehirde yetişiyor. Özellikle sonbahar ve ilkbahar dönemlerinde yoğun ekimi yapılıyor ve sofraların vazgeçilmezlerinden biri haline geliyor.
ISPANAĞIN DEMİR ORANI YANLIŞ KAYDEDİLDİ
19. yüzyılın sonlarına doğru bilim insanları besinlerin içeriklerini araştırmaya başladığında, 1870’lerde yapılan bir laboratuvar çalışmasında ıspanağın demir oranının yanlış kaydedildiği ortaya çıktı. O dönemde yapılan hata sonucunda, ıspanağın içerdiği demir miktarının aslında olduğundan on kat fazla kaydedilmesi, onun demir bakımından olağanüstü zengin bir sebze olarak bilinmesine yol açtı. Bu yanlışlık, ıspanağın sağlığa olan faydalarının abartılmasına ve efsaneleşmesine neden oldu.
ISPANAK TÜKETİMİ YÜZDE 30 ARTTI
1929 yılında Amerikalı çizer Elzie Crisler Segar tarafından yazılan Temel Reis karakteri, kısa sürede dünya çapında popüler hale geldi. Her zayıf düştüğünde bir kutu ıspanak yiyen Temel Reis, anında büyük bir güç kazanarak düşmanlarını alt ediyordu. Bu durum, çocuklar arasında ıspanağın bir "süper yiyecek" olarak tanınmasına yol açtı. 1930’lu yıllarda Temel Reis’in popülaritesi, Amerika’daki ıspanak tüketimini %30 oranında artırdı.
ANADOLU MASALLARINA KONU OLDU
Ispanak, Anadolu’da da çeşitli efsanelere ilham kaynağı oldu. Tarım işçileri arasında, ıspanak yiyenlerin tarlada daha fazla çalışabildiği ve daha az yorulduğu hikayeleri yaygındı. Özellikle kas gücüne dayalı işlerde çalışanların, işlerini bitirdikten sonra bir kase ıspanak çorbası içmelerinin onlara ekstra kuvvet vereceğine inanılırdı. Bazı Anadolu masallarında ise bir kadın figürü ıspanağın gücüyle ilişkilendirilir.
ISPANAK BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ GÜÇLENDİRİYOR
Anadolu mutfağında ıspanak, hem basit hem de lezzetli yemeklerin temel malzemesi olarak sıkça kullanılıyor. Ispanaklı gözleme, borani, börek, yahniler ve çorbalar gibi birçok geleneksel yemek bulunuyor. Ispanağın demir içeriğinin başlangıçta yanlış kaydedilmesi, onun sağlık faydalarını gölgede bırakmıyor. Bugün ıspanak, pek çok kültürde önemli bir besin maddesi olarak tüketiliyor. Bağışıklık sistemini güçlendiren diğer besin maddeleriyle dolu olan ıspanak, çeşitli yemeklerde kullanılıyor ve hem pişmiş hem de çiğ olarak tüketilebiliyor. Türkiye’de de yaygın olarak üretilen bu sağlıklı sebze, modern beslenmenin vazgeçilmezleri arasında yer alıyor.
Editör : Elif Demirtaş Bilir
